Unieke buurten op basis van een karakteristiek landschap

Saendelft is de Vinex-wijk van de gemeente Zaanstad met 5.000 woningen en wijkvoorzieningen. De wijk volgt de oost – west hoofdstructuur van het landschap en de bebouwing van het nabij gelegen Assendelft. In 1997 werd begonnen met de bouw, nu is 90% van de wijk gereed. Saendelft is door de gehanteerde structuur niet het prototype van een typische Vinex-wijk geworden.

 

Assendelft is van oudsher een landelijk lintdorp met woningen en boerderijen aan weerszijden van de centrale Dorpsstraat. Parallel hieraan loopt de Kaaik, een brede singel, die dwars door het hart van Saendelft loopt en langs het spiksplinternieuwe winkelcentrum De Saen. De Kaaik verbindt echter vooral de twee nieuwe woonwijken van Saendelft, Waterrijk en Parkrijk. Ted van Galen is verantwoordelijk voor het ontwerp en sinds 1997 als supervisor betrokken bij deze wijk.

 

De gemeente Zaanstad kwam midden jaren negentig met de Rijksoverheid haar Vinex-taakstelling overeen. De wijk is verrezen binnen het waterrijke slagenlandschap, waarbij het stedenbouwkundig ontwerp is gebaseerd op de karakteristieke kenmerken van dit landschap. De lange lijnen van het veengebied zijn tot uiting gekomen in een heldere hoofdstructuur met daarbinnen het zogeheten bollenstreek principe, waardoor er een scala aan ruimtelijk- en esthetisch unieke buurten is ontstaan. In totaal zijn er bijna 5.000 woningen met voorzieningen gebouwd in verschillende stijlen, met veel aandacht voor het landschap. Misschien kun je in dit verband zelfs beter spreken van respect. Wanneer je luchtfoto’s van Saendelft bekijkt, zie je exact, vrijwel tot op de vierkante meter, hoe deze wijk in het landschap past.

 

Assendelft was een dorp met lintbebouwing, daarachter lagen de landerijen in strakke kavels omzoomd door sloten. De wijk is nu aan weerszijden gebouwd. Het oude lint moest herkenbaar blijven, daarom is het van de nieuwbouw gescheiden door een hoogwatersloot, een groen lint met een wandelroute en het eigen watersysteem van de Saendelft. Drie partijen hebben het gebied ontwikkeld: de gemeente Zaanstad, nieuwbouw projectontwikkelaar OBAN en OGS. De laatste twee zijn consortia waarin verschillende ontwikkelaars samenwerken.

 

Ted van Galen: “Aan Saendelft lag een stringente stedenbouwkundige structuur en een kwaliteitsplan ten grondslag, dat van de eerste tot de laatste woning is gehanteerd. We wilden geen compromissen ten aanzien van de hoofdprincipes van de wijk. In de inkleuring van de buurten wilden we vooral het karakter van de bollenstreek terugzien. De wijk heeft scherpe contrasten en een uitzonderlijke diversiteit. Feitelijk zie je steeds een nieuwe wereld. Wat aardig is om te vermelden, is het feit dat er binnen de wijk veel verhuisbewegingen zijn. Dat wijst op tevredenheid, kennelijk zijn we geslaagd in onze opzet dat men binnen Saendelft stappen kan zetten in zijn wooncarrière. Veel Vinex-locaties zijn meer van hetzelfde en bieden een herhaling van zetten, waardoor het idee van een grote eenheidsworst is ontstaan bij het begrip Vinex-wijk. Wij hebben juist de buurtgedachte als uitgangspunt genomen. Mensen moeten zich kunnen hechten aan de plek waar ze wonen.”

 

Hoofdlijnen bepalen

De opzet is geslaagd, je wandelt van ‘Zaans Groen’ naar ‘Horizontaal’ of ‘Toscane’. De totale bebouwing beslaat 159 hectare, waarbij de woningen onder te verdelen zijn in 70% vrije sector, 10% sociale koop en 20% sociale huur. Het onderscheid tussen de verschillende buurten is groot, zowel in kleur als in ontwerp. Opvallend is ook de wandelroute rond de wijk, aan de buitenzijde van het wijkwatersysteem. Ted van Galen: “Als supervisor voer je voortdurend strijd op meerdere fronten. Het in stand houden van de basisprincipes uit 1997 is de centrale ambitie. Daarbij gaat het steeds om de nadrukkelijke hoofdstructuur, de diversiteit van de buurten binnen de bollenstreek en de inrichting van de openbare ruimte. Een grote diversiteit aan interventies is daarbij de afgelopen jaren aan de orde geweest.”

 

Verbindende factor

De inrichting van de openbare ruimte met het straatmeubilair en de openbare verlichting werden nadrukkelijk meegenomen in de hoofdstructuur. “Ook in dat opzicht wilden we geen compromissen sluiten. We zijn zelfs zover gegaan dat we de transformatorhuisjes in één stijl hebben neergezet. Dat geldt ook voor de masten van de openbare verlichting. Ik was op een gegeven moment op vakantie in Frankrijk en daar zag ik prachtig gebogen masten. Het is een inspiratiebron geworden voor de masten die we specifiek voor Saendelft hebben ontwikkeld. De bijpassende armatuur voor de doorgaande wegen is de Mistral geworden, terwijl we in de buurten de PHW armatuur hebben toegepast. Beide armaturen zijn van Lightronics, dat ons met raad en daad heeft bijgestaan in die keuze. Binnen een wijk als Saendelft zijn dat juist de verbindende factoren geworden.”

 

Enthousiasme

Voorzien was dat de wijk in tien jaar klaar zou zijn. Dit is niet gehaald, mede door planologische procedures en de economische crisis is de ontwikkeling trager verlopen. De laatste delen van de wijk worden nu ter hand genomen en de laatste woningen zullen naar verwachting in 2015 worden opgeleverd. Ted van Galen: “Het is een langlopend project geworden. We zijn echter nog steeds enthousiast over het resultaat! Wanneer ik er ben met vakgenoten, rondleidingen geef aan gemeenten of praat met bewoners, het enthousiasme hoor ik bij iedereen terug. Ondanks de omvang van het project, is het de kleinschaligheid van de buurten die karakteristiek is voor Saendelft.”